Νέα δεδομένα στη θεραπεία του καρκίνου

Πώς μπορεί ένας καρκίνος να επανεμφανιστεί ενώ υποτίθεται ότι έχει «εκριζωθεί» με τις θεραπείες;  
Τρεις νέες μελέτες ειδικών από τις ΗΠΑ, το Βέλγιο και την Ολλανδία έρχονται να ενισχύσουν μια θεωρία η οποία δημιουργεί τα τελευταία χρόνια έριδες μεταξύ των επιστημόνων: οι μελέτες αυτές που δημοσιεύονται δικτυακά στις έγκριτες επιθεωρήσεις «Nature και «Science» δείχνουν ότι....
οι καρκινικοί όγκοι περιέχουν δεξαμενές από βλαστικά κύτταρα τα οποία μπορούν να πολλαπλασιαστούν και να τροφοδοτήσουν τον καρκίνο οδηγώντας σε υποτροπές.

Εάν τα νέα στοιχεία ευσταθούν τότε οι επιστήμονες πρέπει να ανακαλύψουν τρόπους εξόντωσης αυτών των κυττάρων, σε περίπτωση που θέλουν κάποια στιγμή να νικήσουν τον καρκίνο.

Οι αμφιβολίες

Τα υγιή βλαστικά κύτταρα τα οποία θεωρείται από πολλούς ειδικούς ότι αποτελούν το μέλλον της επιστήμης είναι πλέον γνωστό ότι υφίστανται και είναι πολυδύναμα, έχουν δηλαδή την ικανότητα να μετατρέπονται σε οποιοδήποτε υγιή ιστό του οργανισμό. Στις τρεις νέες μελέτες οι ερευνητές ασχολήθηκαν όμως με έναν άλλο τύπο βλαστικών κυττάρων, τα καρκινικά βλαστικά κύτταρα. Μέχρι σήμερα μόνο κάποιοι επιστήμονες πιστεύουν ότι τα καρκινικά βλαστικά κύτταρα αποτελούν ένα βασικό «συστατικό» των όγκων.
Την τελευταία δεκαετία από μελέτες έχουν προκύψει ενδείξεις ύπαρξης αυτών των κυττάρων σε όγκους του μαστού ή του παχέος εντέρου. Ωστόσο οι μελέτες εκείνες βασίζονταν σε μεταμόσχευση ανθρώπινων καρκινικών κυττάρων σε ποντίκια τα οποία δεν διέθεταν ανοσοποιητικό σύστημα. Σύμφωνα με τους σκεπτικιστές, το τεχνητό αυτό περιβάλλον, δημιουργεί αμφιβολίες σχετικά με την αξιοπιστία των αποτελεσμάτων. Τώρα οι τρεις μελέτες παρέχουν για πρώτη φορά στοιχεία σχετικά με ύπαρξη καρκινικών βλαστικών κυττάρων στους αρχικούς όγκους. Πρέπει βέβαια να σημειωθεί ότι τα ευρήματα βασίζονται και πάλι σε πειράματα σε ποντίκια, με αποτέλεσμα να μην σταματήσει ο σκεπτικισμός σχετικά με την ύπαρξη των συγκεκριμένων κυττάρων.

Ο «πραγματικός ένοχος»

Ωστόσο, σύμφωνα με τον Λουίς Παράντα από το Ιατρικό Κέντρο Σαουθγουέστερν στο Πανεπιστήμιο του Τέξας που ήταν επικεφαλής σε μια εκ των τριών μελετών, η ερευνητική ομάδα του η οποία ασχολήθηκε με όγκους του εγκεφάλου θεωρεί ότι «βρήκε τον πραγματικό ένοχο». Ο ερευνητής προσέθεσε πως αν τα ευρήματα αυτά αφορούν και άλλες μορφές καρκίνου, τότε θα πρέπει να αλλάξει η θεώρηση των ειδικών σε ό,τι αφορά τις αντικαρκινικές θεραπείες. Όπως είπε, ακόμη και αν η χημειοθεραπεία συρρικνώσει έναν όγκο αλλά δεν έχει επίδραση στα καρκινικά βλαστικά κύτταρα που τον τροφοδοτούν«ουσιαστικά ελάχιστη πρόοδος θα έχει γίνει στην αντιμετώπιση του καρκίνου». Στο πλαίσιο των τριών μελετών οι ειδικοί χρησιμοποίησαν τεχνικές σήμανσης προκειμένου να εντοπίσουν την προέλευση των κυττάρων σε όγκους ποντικών.

Μελέτη στο γλοιοβλάστωμα

Η ομάδα του Παράντα μελέτησε ποντίκια γενετικώς τροποποιημένα να αναπτύξουν έναν συγκεκριμένο τύπο καρκίνου του εγκεφάλου – συγκεκριμένα γλοιοβλάστωμα. Οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν γενετική σήμανση σε συγκεκριμένα κύτταρα στους όγκους και στη συνέχεια επιτέθηκαν στον καρκίνο με το ίδιο φάρμακο που χορηγείται στους ανθρώπους. Η θεραπεία αυτή σκοτώνει τα αναπτυσσόμενα καρκινικά κύτταρα και σταματά παροδικά την ανάπτυξη του καρκίνου.

Όπως είδαν οι ερευνητές, μετά τη θεραπεία, όταν οι όγκοι άρχισαν να αναπτύσσονται ξανά στα ποντίκια, η πλειονότητα των νέων κυττάρων τους φάνηκε να προέρχεται από τα κύτταρα που είχαν σήμανση. Σύμφωνα με δημοσίευση των ειδικών στην επιθεώρηση «Nature» τα κύτταρα που έδωσαν γέννηση στα νέα κύτταρα των όγκων ήταν καρκινικά βλαστικά κύτταρα. Η ερευνητική ομάδα προσπαθεί τώρα να απομονώσει καρκινικά βλαστικά κύτταρα από όγκους του εγκεφάλου ποντικών προκειμένου να τα μελετήσει και να αναπτύξει θεραπείες για την εξόντωσή τους. Μάλιστα, οι ερευνητές αναφέρουν ότι πρώιμα αποτελέσματα μελετών και σε ανθρώπινους όγκους του εγκεφάλου δίνουν παρόμοια αποτελέσματα με εκείνα που προέκυψαν από τα ποντίκια.

Μελέτες σε όγκους του δέρματος και του εντέρου

Σε μια δεύτερη μελέτη που επίσης δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Nature» βέλγοι ερευνητές του Ελεύθερου Πανεπιστημίου των Βρυξελλών με επικεφαλής τον Σεντρίκ Μπλανπέν εντόπισαν καρκινικά βλαστικά κύτταρα σε καρκίνους του δέρματος πρώιμου σταδίου σε ποντίκια. Στην τρίτη μελέτη που δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «Science» ο Χανς Κλέβερς και οι συνεργάτες του από το Ινστιτούτο Hubrecht στην Ουτρέχτη της Ολλανδίας εντόπισαν επίσης καρκινικά βλαστικά κύτταρα σε πολύποδες του εντέρου ποντικών οι οποίοι αποτελούν πρόδρομη κατάσταση του καρκίνου του εντέρου.

Τα αποτελέσματα και των τριών ομάδων ενισχύουν σημαντικά τη θεωρία σχετικά με την ύπαρξη καρκινικών βλαστικών κυττάρων, σύμφωνα με τον Τζέφρι Ρόζεν, καθηγητή Μοριακής και Κυτταρικής Βιολογίας στο Κολέγιο Ιατρικής Μπέιλορ ο οποίος δεν συμμετείχε στις μελέτες. Δεν είναι πάντως ίδια η άποψη του Σκοτ Κερν από το Πανεπιστήμιο Τζονς Χόπκινς. Ο ειδικός στον καρκίνο αναφέρει πως με δεδομένο ότι στις νέες μελέτες δεν μελετήθηκαν ανθρώπινοι όγκοι του, δεν μπορούμε να γνωρίζουμε κατά πόσον τα ευρήματα αφορούν τον άνθρωπο.